هشدارها و توصیه‌های مدیریت پیشگیری و کنترل بحران تنش گرمایی حاصل از افزایش دمای محیطی و قطع برق در سالن‌های مرغداری
هشدارها و توصیه‌های مدیریت پیشگیری و کنترل بحران تنش گرمایی حاصل از افزایش دمای محیطی و قطع برق در سالن‌های مرغداری
1- استرس گرمایی در نتیجه واکنش فاکتورهای مختلفی مثل دمای بالای محیط، رطوبت، تابش حرارت و سرعت هوا اتفاق می‌افتد که از میان آنها دمای بالای محیط نقش مهمی را ایفا می‌کند. دمای طبیعی بدن جوجه‌ها حدود 41 تا 42 درجه سانتیگراد است و دمای مناسب محیط برای رشد حداکثری هم بین 18 تا 21 درجه سانتیگراد است. لذا بایستی از نوسانات دمایی در سالن مرغداری که باعث استرس گرمایی در طیور می‌شود جلوگیری کرد.2- بررسی‌ها نشان داده‌اند که استرس گرمایی موجب کاهش مصرف خوراک به میزان ۱۶٫۴ درصد، کاهش وزن به میزان ۳۲٫۶ درصد و افزایش ضریب تبدیل غذایی به میزان ۲۵٫۶ درصد می‌گردد. به عبارت دیگر حدود ۳۰ درصد هزینه بیشتر و حدود ۱۶ درصد درآمد کمتر نتیجه استرس گرمایی حاد است.3- اجرای دقیق موازین امنیت زیستی به ویژه واکسیناسیون گله‌ها می‌تواند سطح ایمنی طیور در برابر بیماری‌ها را بالا برده تا در شرایط تنش گرمایی یا در وضعیت بد جوی که احتمال گسترش بیماری‌ها بیشتر می‌شود، پرندگان موجود در سالن از تیتر حفاظتی مناسبی برخوردار باشند
4-کنترل تنش گرمایی، نیازمند مدیریت دقیق واحدهای پرورشی، تأمین رفاه پرنده و فرمولاسیون دقیق جیره متناسب با نیاز پرنده است. از این رو، استراتژی‌های مدیریتی مختلفی از جمله ساخت سایه‌بان، عایق بندی سالن و بخصوص سقف، تغییر زمان خوراک دهی، افزایش جریان هوا روی سطح پرنده، افزایش تهویه، استفاده از مه‌پاش در سالن‌های بسته و متراکم، تنظیم سیستم روشنایی و خاموشی سالن، دسترسی آزادانه به آب خنک و تمیز، استفاده از الکترولیت‌ها و مکمل‌های ویتامینه و ... برای کاهش اثرات منفی استرس حرارتی در واحد های پرورشی اجراء می‌شود.5- مراحل مختلف مدیریت پیشگیری و کنترل بحران تنش گرمایی حاصل از قطع برق در سالن‌های مرغداری جهت آگاهی و بهره‌برداری لازم عبارتند از :
فاز ۱: مدیریت پیشگیری (اقدامات پایه‌ای) ۱. ارزیابی ریسک و برنامه‌ریزی
- تهیه نقشه خطرپذیری: شناسایی نقاط بحرانی (سالن‌های جوجه‌کشی و یا سالن‌های پرورش) - محاسبه حداقل توان مورد نیاز برای هر بخش - تعیین حداکثر زمان تحمل قطع برق برای هر واحد
- طراحی سیستم پشتیبان: نصب ژنراتور با ظرفیت ۲۰% بیشتر از حد نیاز - باتری برای تامین برق حیاتی به مدت ۲ ساعت - تست ماهانه ژنراتور تحت بار کامل به مدت حداقل 30 دقیقه - نگهداری سوخت کافی برای 72 ساعت کار مداوم - نصب سیستم تغییر خودکار (ATS) برای سوئیچ بین برق شهر و ژنراتور ۲. زیرساخت‌های فیزیکی
- بهینه‌سازی ساختمان: عایق‌کاری حرارتی سقف و دیوارها - نصب پرده‌های اضطراری قابل بازشدن دستی سریع - نگهداری فن‌های دستی قابل نصب سریع
- سیستم‌های نظارتی: نصب سنسورهای دما/رطوبت با آلارم صوتی و پیامکی - مانیتورینگ آنلاین مصرف برق و عملکرد دستگاه‌ها - سیستم اعلام حریق مستقل از برق شهر - نصب آلارم قطع برق با تماس تلفنی خودکار به مسئولان - مانیتورینگ آنلاین دما و رطوبت سالن با اتصال به موبایل - سنسورهای اکسیژن با قابلیت اخطار در سطح زیر 19% ۳. آموزش پرسنل: تمرین ماهانه شرایط اضطراری (شبیه‌سازی قطع برق) - آموزش تعمیرات اولیه ژنراتور - آشنایی با علائم استرس گرمایی در طیور- آموزش کمک‌های اولیه دامپزشکی- تمرین تخلیه اضطراری گله
فاز ۲: مدیریت بحرانالف : اولویت‌بندی اقدامات حین قطع برق:
- فعال‌سازی ژنراتور و بررسی راه‌اندازی صحیح آن (حداکثر زمان تأخیر: ۳۰ ثانیه)- بررسی توزیع یکنواخت برق در تمام سالن‌ها
- کاهش تراکم گله در صورت طولانی‌شدن قطعی (حداکثر 10% افزایش فضای دسترسی)
- بازکردن دریچه های تهویه اضطراری
- کنترل دمای سالن (حداکثر افزایش مجاز: 2 درجه سانتیگراد در ساعت) اندازه‌گیری دمای سالن هر ۵ دقیقه
- پاشیدن آب خنک روی سقف (در مناطق گرم)
- خاموش کردن سیستم‌های غیرضرور برای صرفه‌جویی (اتوماسیون تغذیه)و کاهش شدت روشنایی به ۵۰%
- فعال‌سازی سیستم‌های تهویه پشتیبان (مثلاً فن‌های باتری‌دار)
- ارزیابی ذخیره سوخت و پیش‌بینی مدت زمان قطعی
- بررسی رفتار پرندگان (تجمع، تنفس سریع)
- آماده‌سازی تیم کمکی برای جابجایی احتمالی گله
- اطلاع‌رسانی به دامپزشک و مدیر فنی
- تماس با شرکت برق برای تخمین زمان قطعی
ب : اقدامات برای قطعی‌های طولانی (بیش از 4 ساعت)
- مدیریت تهویه: -نصب فن‌های موقت با اتصال به تراکتور - ایجاد کوران با بازکردن درهای مقابل هم - استفاده از مه‌پاش‌های دستی برای کاهش دما
- مدیریت آب و خوراک: -کاهش 30% جیره غذایی برای کاهش حرارت متابولیک - افزودن الکترولیت و تزریق ویتامین C به آب آشامیدنی- تأمین آب خنک با افزودن یخ به مخازن
- پایش گله: -کنترل هر 30 دقیقه‌ای رفتار گله (تجمع، له‌له‌کردن، تنفس)- جداسازی پرندگان ضعیف در منطقه‌ای با تهویه بهتر - - ثبت دقیق تلفات و علائم استرس - کاهش تراکم در مناطق گرم
فاز ۳: بازیابی (پس از بازگشت برق) ۱. بازگشت تدریجی به حالت عادی
- راه‌اندازی تدریجی دستگاه‌ها - شارژ سیستم‌های پشتیبان -کاهش تدریجی دما (حداکثر 1 درجه سانتیگراد در ساعت) -کنترل سیستم‌های اتوماتیک برای عملکرد صحیح ۲. ارزیابی خسارات
- محاسبه تلفات با تفکیک سن و نوع پرنده - بررسی علل اصلی تلفات (گرمازدگی، خفگی) - نمونه‌برداری از پرندگان تلف شده
- مستندسازی کامل رویداد ۳. به‌روزرسانی سیستم
- تجزیه و تحلیل علت قطعی برق - ارتقاء سیستم‌های پشتیبان بر اساس نقاط ضعف شناسایی‌شده - آموزش تکمیلی پرسنل بر اساس تجربه این قطعی
فاز ۴: مستندسازی و بهبود 1-ثبت دقیق: (مدت زمان قطعی ، اقدامات انجام شده ، نتایج به دست آمده) 2 بازنگری سیستم: (به‌روزرسانی برنامه پیشگیری ، خرید تجهیزات تکمیلی ، آموزش‌های هدفمند برای پرسنل ) ۳. برنامه بهبود: (نصب سیستم خنک‌کننده جایگزین- ایجاد منبع آب پشتیبان - توسعه سیستم اخطار چندلایه )
چک‌لیست تجهیزات اضطراری و ضروری:
- ژنراتور با توان مناسب
- سوخت کافی برای 3 روز
- فن‌های باتری‌دار (حداقل 2 عدد در هر سالن)
- دماسنج و رطوبت‌سنج اضافی
- سیستم روشنایی اضطراری LED
- الکترولیت و ویتامین‌های ضداسترس
- پرده‌ها یا دریچه های قابل بازشدن سریع
- باطری 12 ولت و اینورتر قابل حمل
- کپسول اکسیژن قابل حمل
- UPS برای سیستم‌های کنترل
- ذخیره و موجودی باتری
- مه‌پاش دستی
- اکسیژن‌سنج پرتابل
